Sprawozdanie z lat 1903-1904

POWRÓT

Działalność

KRÓTKIE WSTĘPNE SPRAWOZDANIE O AJNUSKIEJ SZKOLE W OKRĘGU KORSAKOWSKIM W LATACH 1903-1904

Ograniczam się tutaj do krótkiego jedynie przedstawienia działalności szkoły, ponieważ zatrudniony w niej nauczyciel nie przysłał mi jeszcze dziennika ze wszystkimi notatkami odzwierciedlającymi codzienne życie szkoły i przynależnego do niej internatu. Zgodnie z zezwoleniem wydanym przez głównego Wojennego Gubernatora [Sachalinu] szkoła mieściła się w oddzielnym budynku we wsi Najbuczi. Przed zlokalizowaniem w nim szkoły zamieszkiwano go tylko w letnie miesiące i dlatego nie miał nawet pieca. Trzeba więc było zbudować kominek, naprawić drzwi, okna, urządzić prycze. Remont ten zakończył się 1 grudnia, a 3 stycznia główny zarządca osiedli przysłał 6 ławek z pobliskiej szkoły rosyjskiej. Urządzenia i warunki były niewyszukane, proste, ale w porównaniu z rokiem poprzednim był to wielki krok naprzód.

Liczba uczniów wahała się od 6 do 10. Wiek 10-17 lat. Uczył się jeszcze jeden, prawda – nie bardzo długo, dorosły lat 26. Zachorowała mu córka i musiał pojechać do domu, kontynuując tam naukę arytmetyki.

Program szkolny obejmował te same przedmioty, co przed rokiem. Musieliśmy przykładać się do arytmetyki, pisania, a i czytania z książek co szło ogromnie wolno. Wprowadziłem systematyczną naukę konwersacji w języku rosyjskim. Tłumaczone były wszystkie słowa występujące w elementarzu, a także uczono się na pamięć nazw przedmiotów mających zastosowanie w codziennym życiu szkoły. Początkowo przy­ chodziło to dość trudno, jednak z chwilą przyjścia do szkoły syna Ajnuski i rosyjskiego chłopa, stało się to znacznie lżejsze. Nie znający języka ajnuskiego chłopak porozumiewał się z kolegami po rosyjsku. Szczególnie interesującą dla uczniów była umiejętność zapisywania słów ajnuskich w rosyjskiej transliteracji. Bardzo chętnie pisali też uczniowie ćwiczenia gramatyczne, wspomnienia, opisy swoich zakupów, pamiętniki i codziennie oblegali mnie ze swoimi różnymi notatkami.

Nauczycielem w szkole był także Ajnus Tarondzi, którego można by zaliczyć do uczniów, ponieważ przez cały czas bardzo starannie uczył się u mnie języka rosyjskiego, studiując gramatykę, wprawiał się też w piśmie i prawidłowej wymowie. Nie znając zasad dydaktyki był oczywiście daleki od ideału ludowego nauczyciela. Ale póki co – pod moim bezpośrednim kierownictwem, jako mój pomocnik był zupełnie przydatny.

W internacie był zawsze porządek, lepszego nie można było sobie życzyć. Dzieci same dbały o czystość, piłowały i rąbały drzewo, odgarniały śnieg z dróżki wiodącej do domu, a nawet przez długi okres gotowały sobie jedzenie. Kiedy zorientowałem się, że to ostatnie zajęcie zabiera uczniom zbyt wiele czasu, musiałem zgodzić się na wynajęcie dwóch dziewcząt, krewnych uczniów, do zajęć gospodarskich. Próbowałem namówić je do nauki czytania i pisania i nawet otrzymałem pozwolenie od ich rodziców by zacząć je uczyć, ale one same szybko, już przy pierwszych zajęciach zrezygnowały. Wszystkie dzieci chodziły do łaźni, same troszczyły się o czystość odzieży, rodzice chętnie szyli dla nich niezbędne dla nich ubrania na zmianę.

Dorośli z rodzin uczniów i obcy przybysze odwiedzali szkołę i niekiedy długo w niej przesiadywali przysłuchując się zajęciom lub oglądając z uczniami ilustrowane książki, które zdobywałem dla szkoły.

Wypada tylko niezmiernie żałować, że pierwsze kroki nowego dzieła przypadły na tak ciężkie i niespokojne czasy. Nie można było zrealizować także nakreślonego programem wprowadzenia do zajęć szkolnych jakiegokolwiek rzemiosła, co w przyszłości uważałbym za bardzo ważne i pożądane nawet ze strony uczniów i ich rodziców.

sierpień 1904 r. B. Piłsudski

SPIS DARÓW I WPŁYWÓW PRZYJĘTYCH DO AJNUSKIEJ SZKOŁY W OKRĘGU KORSAKOWSKIM W LATACH 1903-1904

zeszytów – 100

ołówków – 4 tuziny

proszku atramentowego – 2 paczki

tablic szyfrowych – 5

rysików – 20

linijek – 4

nożyk – 1

papieru nr 7 – 1 ryza

obsadek – 3

piór – 2 pudełka

książek do nauki czytania – 15

rok I – 5

rok II – 5

Tichomirow, Krótka gramatyka – 2

Goldenberg, Zbiór zadań – cz. 1 – 3

Goldenberg, Zbiór zadań – cz. 2 – 3

Garbow, Historia Rosji – 2

Kudriawcew, Arytmetyka – 2

Geografia krótka – 1

Od I.P. Szemanela papieru nr 6 – 1 ryza, ołówków nr 4 – 1 tuzin

Od A.S. Jakubowskiego mała lupa – 1

Od B.O.P. [Bronisław Osipowicz Piłsudski] ręczników – 5, szalików – 2

Od A.P. Birycza kociołków japońskich – 2, cukru – 1 głowa, herbaty cegiełkowej – 10 cegiełek, filiżanek porcelanowych – 5, spodków do nich – 5

Od zarządcy osiedli P.P. Wierżbieńca mięsa peklowanego – 2 pudy, nafty – 1 bańka, ławek szkolnych – 6

Wpływy pieniężne:

Od Głównego Gubernatora Wojennego – 200 rubli

Od A.P. Takaja – 1 r.

Od J.P. Kałaca – 2 r.

Od G.P. Szemanela – 2 r.

Od B.O.P. – 50 kopiejek

Od E.N. Nikołajewej – 1 r.

Od japońskiego konsula Nomury – 10 r.

Od I.D. Szredersa – 2 r.

Od dr Gorszkowa – czasopismo „Niwa” za rok

W ciągu roku szkolnego wydatkowano 141 rubli 65 kopiejek na:

wynagrodzenie nauczyciela – 64 r.

wyżywienie uczniów w internacie – 59 r. 32 k.

oświatę – 7 r. 92 k.

artykuły pisemne – 1 r. 07 k.

gospodarskie i drobne wydatki – 9 r. 34 k.

Razem – 141 r. 65 k.

Pozostaje nierozchodowanych 76 rubli 85 kopiejek. Rachunki zaliczkowe oraz dokumenty przedstawione są oddzielnie.

[Tłumaczył z ros. Antoni Kuczyński]

O pomocnikach w pracy pisał np. tak:

I jeśli wcześniej nasze zajęcia dalekie były od idealnej organizacji pracy, to teraz zmieniły się w kursy powtórki dla umiejących już trochę czytać i pisać – półanalfabetów. Oprócz Tarondzi, który ugodził się objeżdżać osady Rure, Nąjbuczi, Aj, Otosan, Seraroko, jeden ze starszych uczniów, zdolniejszy od innych, Tujcino lat 18 zabrał się do nauczania dzieci w swojej osadzie Sijancach. Obiecał pomóc mu w tym jakiś znajomy, dobrze wykształcony zesłaniec, z pobliskiej osady Nikołajewskiej.

Na podstawie:

Antoni Kuczyński, Władysław Łatyszew, O działalności pedagogicznej Bronisława Piłsudskiego (prezentacja źródeł), „Etnografia Polska”, t. XXXVII: 1993, z. 2