Publikowanie jest kulturą

POWRÓT

Dziedzictwo

Koichi Inoue (Profesor Emeritus Uniwersytetu Hokkaido)

Pewnego dnia późnej wiosny 1975 roku Nobuyoshi Nozawa przybył do mojego biura na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Hokkaido wraz ze swoim synem Tsunetokim. Stało się to wkrótce po tym, jak przeprowadziłem się z Tokio do Sapporo, po uzyskaniu przeze mnie pozycji asystenta w Instytucie Kultur Północnych na Wydziale.

Byłem nieco zdezorientowany tą niespodziewaną wizytą prezesa lokalnego wydawnictwa, który wydał już dwie serie dzieł zebranych Tsunekichiego i Hiromichiego Kōno – ojca i syna wybitnej rodziny intelektualistów z Hokkaido. Prezes wyjaśnił, że jego misją jest publikowanie podstawowych materiałów na temat historii i kultury Hokkaido i przyległego do niego terytorium Rosji.

Potem ukłonił się i powiedział: “Proszę o opiekę nad moim synem, który niedawno dołączył do mojej firmy!“. Od tego czasu minęło 46 lat, a Hokkaido Publication Planning Centre (HPPC) obchodziło niedawno 50. rocznicę istnienia. Z wielkim smutkiem muszę powiedzieć, że Tsunetoki Nozawa, którego prezes przedstawił mi w 1975 roku z tej pamiętnej okazji, zmarł w 2002 roku.

Po opuszczeniu Hokkaido w 1983 roku, wróciłem znów do Sapporo w roku 1994. W 2000 roku ponownie nawiązałem kontakty robocze z HPPC. Miałem wtedy odpowiedzialne zadanie wydania i wydrukowania w Japonii książki Sztuka ludowa Ajnów z Sachalinu, o co zwrócił się do mnie Władysław M. Łatyszew, dyrektor Muzeum Regionalnego Sachalin w Jużno-Sachalińsku w Rosji.

Książka była ilustrowanym katalogiem wystawy okolicznościowej, która odbyła się w Muzeum w 1991 roku z okazji II Międzynarodowej Konferencji o Bronisławie Piłsudskim poświęconej 125 rocznicy urodzin Bronisława Piłsudskiego. Władysław M. Łatyszew początkowo planował opublikować katalog w Rosji, ale z powodu ogólnych zawirowań po rozpadzie ZSRR przekazał mi rosyjski tekst not wprowadzających i opisów egzemplarzy oraz 102 ilustracje wystawionych egzemplarzy.

Na jego prośbę opracowałem następujący plan:

(1) Książka ma być drukowana w trzech językach jednocześnie: japońskim, rosyjskim i angielskim;

(2) W celu realizacji tego zadania będę ubiegać się o dotację na publikację w fundacji Japan Society for Promotion of Science (JSPS).

Na początku sprawa biegła gładko, ale natknąłem się na nieoczekiwany impas, gdy próbowałem znaleźć wydawcę. Każde wydawnictwo, z którym się kontaktowałem, reagowało podobnie: “Nie możemy spełnić Pana życzeń”.

Nieżyjący już Motomichi Kōno, mój bliski przyjaciel, który nie mógł pozostać obojętny na moją niezręczną sytuację, natychmiast opowiedział o tym Isaiemu Nozawie z wydawnictwa HPPC. Ku mojemu zaskoczeniu, mimo świadomości, że mój projekt może spowodować bliski i znaczny deficyt dla jego firmy, Isao podjął szybką decyzję o zaakceptowaniu Sztuki ludowej Ajnów z Sachalinu do publikacji.

Jedynym sposobem na zmniejszenie oczekiwanego deficytu było ograniczenie całkowitego nakładu, co nieuchronnie doprowadziło do zawyżenia ceny za egzemplarz. W rezultacie książka ukazała się w lutym 2002 roku (zdjęcia 1, 2)⁽¹⁾. Ponieważ w stopce wyraźnie zaznaczono, że wydawcą jest Nobuyoshi Nozawa, decyzja Isaiego o kontynuowaniu tego kosztownego projektu mogła być spowodowana wolą zmarłego wcześniej ojca.

Otóż w Muzeum Antropologii i Etnografii Rosyjskiej Akademii Nauk im. Piotra Wielkiego w Petersburgu znajduje się około 1000 ajnuskich artefaktów, które Bronisław Piłsudski zgromadził na wyspach Sachalin i Hokkaido. Z tego około 700 eksponatów, to nic innego jak najcenniejsza reprezentacja kultury materialnej tzw.  Enchū (Ajnów sachalińskich). Tak więc Sztuka ludowa Ajnów z Sachalinu jest pierwszym katalogiem, który ilustruje dziesięć procent egzemplarzy z całej kolekcji!

Nawet jeśli później odbywały się specjalne wystawy zbiorów Piłsudskiego w Japonii (2013-14)⁽²⁾ i Rosji (2019-20)⁽³⁾, a za każdym razem ukazywał się nowy katalog, nie umniejszyło to znaczenia naszego trójjęzycznego wydawnictwa.

W latach poprzedzających 150 rocznicę urodzin Bronisława Piłsudskiego w 2016 roku postanowiłem zebrać jeden tom pism Bronisława Piłsudskiego na temat etnografii wyspy Sachalin. On sam planował napisać monografię na temat etnografii Sachalinu, ale wizja ta została zachwiana przez wydarzenia z pierwszej wojny światowej. Zatem próbowałem zrealizować niezaspokojone pragnienie Bronisława Piłsudskiego.

Ponieważ dzieła Bronisława Piłsudskiego (5 tomów w języku angielskim)⁽⁴⁾ zostały wydane do czwartego tomu, postanowiłem wziąć na cel czytelników japonojęzycznych.

Planowana kompilacja powinna mieć dwie cechy:

1) prace Piłsudskiego o jego wyprawie na Sachalin, wydane za życia lub pośmiertnie w różnych językach, powinny być przetłumaczone z oryginalnego tekstu publikacji na język japoński;

2) do każdego tekstu należy dołączyć krótkie wprowadzenie bibliograficzne.

Po skończeniu tłumaczeń i pracy redakcyjnej miałem ponownie ubiegać się o dotację wydawniczą. Niestety, nie mogłem tego zrobić, ponieważ otrzymałem grzeczne odmowy od wydawców, z którymi skontaktowałem się w celu współpracy.

Nobuyoshi Nozawa zmarł w 2006 roku, a ja byłem zdecydowany nie obciążać jego firmy dodatkowym ciężarem. Kiedy rozpaczliwie szukałem wyjścia, znalazłem się w ślepym zaułku. Po raz kolejny Motomichi Kōno okazał się moim białym rycerzem – poinformował nowego prezesa HPPC, Isaiego Nozawę, o mojej trudnej sytuacji i poprosił go o wsparcie.

Isao spokojnie ale i stanowczo powiedział mi, że jest gotów opublikować również moje drugie dzieło, które nazwałem Sachalińską Etnografią B. Piłsudskiego. Dzięki natychmiastowej decyzji Isaiego mogłem ubiegać się o kolejny grant na publikację w grudniu 2015 roku. Dowiedziałem się, że japońska fundacja JSPS poprosiła przyszłego wydawcę o przesłanie trzech egzemplarzy wstępnie oprawionego wzoru książki jako materiału do badań przesiewowych.

Niestety, kilka miesięcy później dowiedziałem się, że JSPS odrzuciła mój wniosek w procesie tego „sprawiedliwego przesiewu”. Na półce z książkami w moim gabinecie znajduje się tymczasowo oprawiony wzór książki z okładką w kolorze indygo. To wyjątkowy i serdeczny prezent od Isaiego Nozawy jako świadka mego nieudanego przedsięwzięcia (zdjęcie 3).

Sachalińska Etnografia B .Piłsudskiego została ostatecznie opublikowana w styczniu 2018 r. jako nr 63 publikacji seryjnej Centrum Studiów nad Azją Północno-Wschodnią Uniwersytetu Tōhoku (zdjęcie 4)⁽⁵⁾. Mimo że książka nie ukazała się na czas 150. rocznicy urodzin Piłsudskiego, mogłem poświęcić ją setnej rocznicy śmierci Piłsudskiego, pamiętając o śmierci Bronisława Piłsudskiego w 1918 roku.

Podczas ważnego wykładu z 1978 roku, opublikowanego w lokalnej gazecie “Hokkaido Shimbun”, Nobuyoshi Nozawa powiedział na początku: “Publikowanie jest kulturą”, a następnie kontynuował: “Należy przejrzeć te materiały kulturowe i wyniki badań regionu. Powinny być pozostawione przyszłym pokoleniom i pozwólcie je opublikować! – ważne jest, aby znaleźć w nich swoją radość i uczynić je priorytetem aby osiągnąć cel”⁽⁶⁾. Wydaje się, że duch tej wypowiedzi został w całości odziedziczony przez jego synów.

Byłbym zaszczycony, gdyby moja praca zasługiwała na takie uznanie. Mimo to, publikowanie jest oczywiście zarówno arytmetyką, jak i kulturą. Innymi słowy, trzeba znaleźć równowagę pomiędzy tym, co jest duchowo pożądane, a tym, co jest mądre pod względem podatkowym.

Hokkaido Publication Planning Centre [hppc186@rose. ocn. ne. jp] posiada wiele egzemplarzy Sztuki ludowej Ajnów z Sachalinu w poszukiwaniu zainteresowanego właściciela.

Pragnąłbym aby się zmniejszyła liczba egzemplarzy tego rzadkiego katalogu w magazynie wydawnictwa… Ale – być może za dużo mówiłem o moich osobistych sprawach. Pokornie proszę o wyrozumiałość.

Przypisy:

⁽¹⁾ Vladislav M. Latyshev & Koichi Inoue (eds.), Sakhalin Ainu Folk Craft, Sapporo: Hokkaido Publication Planning Centre / В. M. Лatышeb и K. Инoyэ (peд.), Hаpoднoe ucкyccmвo cаxаzuнcкux аŭнoв, Caппopo: Xoккaйдcкий Цeнtp Издateльcкoгo Плaниpobaния / ӲcS^ c✓・M・cτJε٨✓、井上紘一 共編❒樺太/U^͹民具Д札幌：北海道出版企画セSター (2002)

⁽²⁾ Кyzbmypа аŭнoв: взszяд uз Poccuu. Из кozzeкцuu Myзeя анmponozosuu u 7mнospафuu uмeнu Пempа Bezuкoso (Кyнcmкамepа) Poccuŭcкoŭ Aкадeмuu наyк, Caппopo: Opгaнизaция пo пpoдbижeнию и изyчeнию aйнcкoй кyльtypы /❒¤ε/が見¾/U^文化：¤ε/科学/カυミー・SョーL0大帝記念人類学民族学博物館͹コhクεョSよりД札幌：公益法人/U^文化振興・研究推進機構編集・発行 (2013)

⁽³⁾ Mup аŭнoв szазамu Бpoнuczава Пuzcyдcкoso. Кozzeкцuu Кyнcmкамepы / Świat ajnów oczami Bronisława Piłsudskiego. Kolekcje Kunstkamery / The World of the Ainu through the Eyes of Bronisław Piłsudski. Kunstkamera Collections /, Caнкt-Пetep6ypг: Myзeй Анtpoпoлoгии и Эtнoгpaфии им. Пetpa Вeликoгo (Kyнctкaмepa) Poccийcкoй Акaдeмии Hayк (2019)

Zobacz: on-line

⁽⁴⁾ Alfred F. Majewicz (ed.), The Collected Works of Bronisław Piłsudski –– Vol. 1: The Aborigines of Sakhalin, Berlin & New York: Mouton de Gruyter (1998); Vol. 2; Materials for the Study of the Ainu Language and Folklore (Cracow 1912), Berlin & New York: Mouton de Gruyter (1998); Vol. 3: Op. cit. 2, Berlin & New York: Mouton de Gruyter (2004); Vol. 4: Materials for the Study of Tungusic Languages and Folklore, Berlin & Boston: Walter de Gruyter (2011); Vol. 5: Materials for the Study of the Nivhgu (Gilyak) Language and Folklore (forthcoming)

⁽⁵⁾ Koichi Inoue (ed.), Bronisław Piłsudski’s Sakhalin Ethnography––The Enchu, Nivkh and Uilta around the beginning of the 20th Century /高倉浩樹監修、井上紘一訳編・解説❒Ӳ¤ω^ ワ✓・S9^ツキ͹サハ”S民族誌––二十世紀初め前後͹^SŚ9、ωӲ✓、9U0タД(東北/ζ/研究セSター叢書 第 63 号)仙台 (2018)

Zobacz: on-line

⁽⁶⁾ “Leave cultural achievements of the region for later generations! Profit first is no good”, Hokkaido Shimbun, 13 January 1978 /r地域͹文化的研究を後世に––利益主義でͺMめ]❒北海道新聞Д (1978 年 1 月 13 日付)