Stosunki społeczne
Japońskie kontakty Bronisława Piłsudskiego
Działalność
Bronisław Piłsudski przebywał w Japonii czterokrotnie. Po raz pierwszy był to trzytygodniowy pobyt na przełomie sierpnia i września 1902 roku w Hakodate – portowym mieście na Hokkaido, gdy załatwiał transport materiałów etnograficznych zebranych na Sachalinie. Zatrzymał się wówczas w dużej kamienicy należącej do rzutkiego przedsiębiorcy, George’a Denbigh, który prowadził działalność między innymi na Sachalinie i w Japonii. Może to dziwić, że transport z Sachalinu do Władywostoku biegł przez Japonię, lecz okazało się, że tak jest najszybciej i najpewniej.
Po raz drugi, ponownie na Hokkaido, gdy między lipcem i październikiem 1903 roku przebywał w misji badawczej nad Ajnami, dokąd udał się dzięki staraniom Wacława Sieroszewskiego, kierownika misji delegowanego przez rosyjską Cesarskie Rosyjskie Towarzystwo Geograficzne i Akademię Nauk. Po krótkim pobycie w Hakodate obaj badacze przemierzyli dość długą trasę po wioskach i osadach ajnuskich. Najdłużej przebywali w Shiraoi – mieszanej wsi japońsko-ajnuskiej położonej na wybrzeżu Pacyfiku. Wyprawa była niezwykle owocna i świetnie opisana przez Sieroszewskiego w jego reportażu Wśród kosmatych ludzi. Misja zakończyła się 19 września w Hakodate, skąd Piłsudski wraz z tłumaczem i pomocnikiem powrócili na Sachalin, a Sieroszewski udał się przez Tokio, Kobe i Nagasaki na kontynent, by drogą przez Koreę, Chiny, Cejlon, Egipt i Włochy, powrócić do Warszawy.
Po raz trzeci, tuż po zakończeniu wojny rosyjsko-japońskiej, gdy podjął decyzję opuszczenia Dalekiego Wschodu drogą morską przez Japonię i Amerykę. Bronisław w październiku 1905 roku, a więc miesiąc po podpisaniu przez walczące strony traktatu pokojowego w Portsmouth, na mocy którego Rosja utraciła połowę Sachalinu na rzecz Japonii i zmuszona została do ewakuowania ludności rosyjskiej z tego terenu. Piłsudski najpierw pojawił się w Kobe, by po miesiącu powrócić na krótko powrócić na kontynent. Udał się przede wszystkim do wioski Ai, aby zabrać w podróż powrotną do kraju swoją ajnuską rodzinę, planował wówczas powrót na ziemie polskie drogą kolejową przez Syberię. Nie udało mu się to jednak, ze względu na stanowczy opór jej rodowego opiekuna Bafunke, który ocenił, że ajnuską żonę Bronisława, Ciusammę i jej dzieci (na świecie był już syn Sukezō i wkrótce miała narodzić się córka, Kiyo), czeka niepewna przyszłość i wywiezienie kobiety w ciąży może sprowadzić na społeczność nieszczęście.
Piłsudski udał się do ogarniętego rewolucyjnym wrzeniem Władywostoku, spotykając wielu znajomych działaczy, po czym odbył szybką podróż do wioski zamieszkiwanej przez Nanajów (Goldów) w ujściu Amuru, gdzie wcześniej zdeponował materiały etnograficzne zebrane na zlecenie Towarzystwa Badań Kraju Amurskiego. Piłsudski zdołał także odwiedzić Chabarowsk, wziął tam udział w zebraniu mieszkańców miasta i zaproponował powołanie Biura Pracy, które zajęłoby się pomocą w szukaniu godnego zarobkowania w czasach narastającego chaosu. Sytuacja była coraz bardziej niepewna. W rezultacie Piłsudski skorzystał z tego, że jego dobry znajomy, Matwiejew udawał się do Japonii, ruszył więc w drogę z nim i jego 11-letną córką Zoją.
Piłsudski na dobre wyjechał z Sachalinu w listopadzie 1905 roku. Nie kierował się już jednak ku kontynentalnej Rosji, lecz zamierzał skorzystać z połączeń morskich na trasie między Japonią, Ameryką i Europą. Ten drugi w 1905 roku pobyt miał potrwać aż siedem miesięcy i był niesłychanie płodny. Piłsudski zawarł szerokie znajomości wśród Japończyków a także Rosjan – uciekinierów, młodzieży chińskiej studiującej w Tokio. Jego kontakty w Japonii można podzielić na kilka środowisk: socjaliści-rewolucjoniści rosyjscy, socjaliści japońscy i chińscy, etnologowie i pisarze. Szczególną rolę odegrała jego bliska znajomość i współpraca z Shimeiem Futabateiem (Hasegawą Tatsunoskem, 1864-1909).
W początku stycznia 1906 roku Piłsudski przybywa do Tokio i około 6 stycznia udziela wywiadu reporterowi gazety „Hōchi Shimbun” (artykuł: Dwoje rzadkich gości z Władywostoku,„Hōchi Shimbun”, 7 stycznia); przedruk: „The Hokkaido Times”, 10 stycznia. Mieszka w Central Hotel w Tsukiji.
Od samego początku, podczas pobytu w Japonii w roku 1906 ...
