Japońscy socjaliści

POWRÓT

Działalność

Piłsudski w Tokio znajdował się bardzo blisko japońskich socjalistów.

Najwcześniej w Tokio Piłsudski spotkał się z nimi podczas spotkania powitalnego zorganizowanego przez aktywistów dla jednej z najwybitniejszych postaci japońskiego socjalizmu, Sena Katayamy, który po emigracji do USA wrócił w Japonii. 6 lutego 1906 roku odbyło się przyjęcie z tej okazji w restauracji Yoshidaya w literacko-uniwersyteckiej dzielnicy Kanda, stosunkowo niedaleko pensjonatu, gdzie się Piłsudski zatrzymał.

Sen Katayama

Katayama to kluczowa postać w japońskim ruchu socjalistycznym, później komunistycznym. Pochodził z rodziny chłopskiej, pracował w wielu zawodach, w Japonii, USA i Anglii, był najpierw samoukiem, a po pierwszej emigracji do USA studiował w kilku uczelniach. Obserwował pilnie ruch związkowy w świecie, sam założył pierwsze w Japonii związki zawodowe wśród pracowników hut żelaza, a wkrótce potem pierwszą federację związków zawodowych. W 1901 stał się jednym z inicjatorów założenia Socjaldemokratycznej Partii Japonii (która natychmiast została zdelegalizowana przez japońskie władze); Katayama udał się ponownie na emigrację, a w 1900 został zaocznie wybrany członkiem biura Komitetu Wykonawczego II Międzynarodówki. W sierpniu 1904 uczestniczył w VI Kongresie Międzynarodówki w Amsterdamie, na którym wystąpił przeciwko wojnie japońsko-rosyjskiej. Zajął się uprawą ryżu na dużą skalę w Teksasie, lecz interes nie przyniósł zysku. Wówczas to Katayama zdecydował się na powrót z emigracji i to jest ten moment, w którym Piłsudski spotyka się z nim.

Zachowany fragment mowy (w języku japońskim, we Wspomnieniach Katayamy) jest bardzo interesujący. Piłsudski miał bowiem powiedzieć, że po raz pierwszy spotkał się z socjalizmem jeszcze w gimnazjum i uważał ten ruch za wrogi swej ojczyźnie (!). Później jednak uzmysłowił sobie, że jest to „wielka prawda, która może uratować świat” i dlatego podczas studiów przyłączył się do ruchu rewolucyjnego. Spowodowało to jego uwięzienie i zesłanie; uwolniony został dzięki generalnej amnestii. Na końcu Piłsudski miał powiedzieć, że socjalizm stanowi świetlaną przyszłość, a budowa socjalizmu to zbiorowa odpowiedzialność ludzkości.

Niewątpliwie dzięki Piłsudskiemu i jego znajomościom wśród japońskich socjalistów w Tokio, w kwietniowym numerze „Hikari” ukazał się szczegółowy artykuł poświęcony rosyjskim rewolucjonistom z grupy z Nagasaki, w tym Wadeckiemu (Piłsudski choć nie był jego autorem). W późniejszym czasie ukazywały się z kolei w „Woli” artykuły działaczy chińskich i japońskich, przedstawiające sytuację w ruchu socjalistycznym w Chinach, znajdujących się pod panowaniem mandżurskiej dynastii Qing, i w Japonii, coraz silniej idącej w stronę imperializmu.

Dwie inne barwne postaci z kręgu japońskich socjalistów, to bracia Miyazaki: Tamizō i Tōten. Pierwszy z nich związany był z ruchem na rzecz reformy agrarnej – sytuacja chłopów w Japonii była pożałowania godna i rozwiązanie tej kwestii stanowiło palący społeczno-polityczny problem. Tōten z kolei należał do ścisłych współpracowników z narodowo-wyzwoleńczym ruchem chińskim, zwłaszcza z Sun Yat-senem.

Obu z nich poznał Piłsudski.

Tokijirō Kato

Był przyjacielem i osobistym lekarzem Shūsuia Kōtoku, jednego z najgłośniejszych działaczy socjalistycznych początku XX wieku, dziennikarza (pozostającego pod wpływem myśli anarchistycznej Kropotkina), współzałożyciela pisma „Hikari”; Katō był jego opiekunem i sponsorem. Wspierał też finansowo wiele inicjatyw socjalistycznych, między innymi wydawanie gazety „Heimin Shinbun” (Gazeta Ludowa), w skrócie nazywaną „Heimin” (Lud).

Katō zaliczał się do bardzo aktywnych działaczy socjalistycznych Japonii, zasiadał w Radzie Miejskiej Tokio, był więc doskonale zorientowany w sytuacji społecznej stolicy; niedługo po spotkani z Piłsudskim udał się do Europy i brał w 1907 roku udział w międzynarodowym Kongresie Socjalistów w Stuttgarcie. Katō założył szpital w Tokio, położony zresztą niedaleko Domu Hakodate, gdzie mieszkał Piłsudski, pod nazwą Heimin Byōin (Szpital Zwykłego Człowieka lub Szpital Ludowy) który nie tylko świadczył pomoc medyczną dla mniej zamożnych pacjentów, lecz stał się miejscem organizacji pierwszego zjazdu Japońskiej Partii Socjalistycznej w lutym 1906 roku.

Z Katō Piłsudski utrzymał korespondencję także po swoim powrocie do Europy i zamierzał się z nim nawet spotkać w Bernie w 1907 roku. Prawdopodobnie do spotkania jednak nie doszło; w tym roku Piłsudski podróżował z Marią Żarnowską do Karlsbadu i Zakopanego.