Stosunki społeczne

Shimei Futabatei i Bronisław Piłsudski

POWRÓT
Działalność

Spośród wszystkich japońskich znajomości Bronisława Piłsudskiego niewątpliwie największą rolę odegrał znany pod pseudonimem literackim Shimei Futabatei (1864-1909). Jego właściwe nazwisko brzmiało Tatsunosuke Hasegawa. Sam Piłsudski najczęściej pisze o nim „Hasegawa” lub „Hasiegawa” (ten drugi zapis najwyraźniej pod wpływem transkrypcji rosyjskiej Хасегава).

Był to niezwykle interesujący człowiek. Młodszy od Piłsudskiego o dwa lata, absolwent rusycystyki w renomowanej tokijskiej wyższej szkole języków obcych (TUFS), pracował jako dziennikarz i pisał. W chwili, gdy się poznali w Tokio, uzyskał już sławę swoją eksperymentalną wówczas, gdyż pisaną językiem mówionym (a nie jak to dotąd praktykowano, językiem klasycznym) powieścią Ukigumo (Płynący obłok), której treść stanowi przedstawienie różnych charakterów czwórki przyjaciół, żyjących w końcu XIX wieku i w jakiś sposób dotkniętych chorobą wieku – poczuciem wykorzenienia i niepewności co do tego, jakie wybory mają podjąć. Jego nazwisko było znane, tym bardziej że spod jego ręki wyszły przekłady z języka rosyjskiego Turgieniewa, Gogola, Garszyna, Andriejewa i Gorkiego, dając silny impuls do studiów nad literaturą rosyjską i wpływając na jej popularność.

Shimei Futabatei w 1909 roku.

Futabatei był entuzjastą języka esperanto (napisał nawet esej na ten temat pod tytułem Sekaigo (Język świata).

Zanim poznał Piłsudskiego, odbył podróż do Chin i Rosji i pracował jako tłumacz dla oficjalnych delegacji. Futabateia bardzo interesowała sprawa polska, z przyjemnością spotkał się z Piłsudskim i stał się jego opiekunem podczas pobytu w Tokio. Spotykali się niemal codziennie i Futabatei wkrótce zapraszał go na różne wydarzenia, wprowadził do pensjonatu Hakodateya, poznawał z ważnymi osobistościami. Jednym z nich był Gennosuke Yokoyama, dziennikarz i prawnik, który z kolei ułatwił Piłsudskiemu kontakt z antropologiem Shōgorō Tsuboiem.

Gennosuke Yokoyama.

W swoich wspomnieniach Rokoku bungaku danpen (Krótkie rozmowy o literaturze rosyjskiej), oraz w Bundan-o keisei suru (Ostrzeżenie dla elit literackich) wspominał on Piłsudskiego. Między innymi pisał:

Był on na zesłaniu na Syberii. Teraz ma koło czterdziestu lat, ale nie zyskał sobie jeszcze pozycji. Przybył do Tokio, ponieważ postawił sobie jako zadanie życia obronę ludu Ajnów. Ale społeczeństwo japońskie odniosło się do niego z takim chłodem, że poczuł zniecierpliwienie. Sam jest niezamożny, często o pustym portfelu, ubiera się skromnie, odżywia się tanio i byle jak. Niemniej uważa, że obrona takiego biednego narodu jest koniecznością. Z punktu widzenia ogółu, wygląda to absurdalnie, ale jego niewinna i poważna postawa wzbudza współczucie.

Futabatei wprowadził Piłsudskiego na spotkania z Ōkumą Shigenobu (którego wcześniej widział na koncercie charytatywnym w lutym), Itagakim Taisuke i Shimadą Saburō, Iwamoto Yoshiharu i innymi.

Taisuke Itagaki

Itagaki był znaczącą postacią w polityce japońskiej już od przewrotu Meiji, położył wielkie zasługi dla ustanowienia pierwszej konstytucji Japonii, założył też Ruch na Rzecz Wolności i Praw Obywatelskich, który przekształcił się w pierwszą partię liberalną Jiyūtō.

Taisuke Itagaki w roku 1906 (jako 70-letni mężczyzna z charakterystyczną brodą).

Saburō Shimada

Jest to kolejna ważna postać ze świata japońskiej polityki, finansista, wyższy urzędnik w Ministerstwie Edukacji, a następnie członek parlamentu i członek stronnictwa Ōkumy Shigenobu, przez pewien czas kierował gazetą codzienną w Jokohamie, później także w Tokio. Shimada należał do grona założycielskiego Uniwersytetu Waseda – wespół z Ōkumą. Był zwolennikiem ruchu związkowego i należał do obrońców osób pokrzywdzonych w katastrofie ekologicznej wokół kopalni miedzi Ashio Dōzan.

Saburō Shimada, zdjęcie ze zbiorów Biblioteki Parlamentarnej.

Yoshiharu Iwamoto

Iwamoto Yoshiharu to osoba bardzo zasłużona dla ruchu na rzecz edukacji kobiet. Założył pismo „Jogaku zasshi” (Magazyn edukacji kobiet) i działał na rzecz zwiększenia roli kobiet w społeczeństwie, pisząc rozmaite artykuły i ucząc w założonej przez siebie szkole.

Yoshiharu Iwamoto.

W późniejszym czasie Futabatei odsunął się od działaczy rosyjskich, uznając ich za mało skutecznych i zbyt skoncentrowanych na wewnętrznych dyskusjach, zupełnie oddalonych od praktyki. Budzili w nim rozczarowanie, z którym się nie krył. Piłsudski zdawał sobie z tego sprawę i rozumiał zmieniający się do sprawy emigranckiej stosunek. Niemniej stosunki między nimi pozostały przyjazne.

Kiedy Piłsudski powiadomił Futabateia o swojej decyzji ostatecznego wyjazdu z Japonii, postanowili zrobić sobie pamiątkową fotografię. Około 18 czerwca 1906 roku udali się do studia fotograficznego w uniwersyteckiej dzielnicy Hongō i w studiu Nakaguro zrobili sobie zdjęcie.

Futabatei i Piłsudski. Fotografia ze zbiorów Archiwum Narodowego w Krakowie, zespół [Bronisław Piłsudski], sygn. 29/645/0/-/435.

Najważniejszym jednak dla stosunków polsko-japońskich dziełem tej dwójki przyjaciół – Shimeia Futabaieta i Bronisława Piłsudskiego było powołanie pierwszego w historii Towarzystwa Polsko-Japońskiego.

W lipcu Bronisław Piłsudski przeniósł się do Nagasaki i na kilka tygodni zamieszkał u Chikatomo Shigi, pracującego jako sekretarz w konsulacie rosyjskim, w jego domu znajdującego się w dzielnicy Inasa, u podnóży góry pod tą nazwą. Znajduje się tam obecnie park miejski.

30 lipca na statku Dakota wypłynął z portu w Nagasaki w kierunku Stanów Zjednoczonych Ameryki. Na statku pracował nad kilkoma tekstami i przygotowywał się na spotkania.

Zobacz również
Emancypacja kobiet

Ważne dla Piłsudskiego były spotkania w Tokio z kobietami japońskimi, ...

Japońscy etnologowie i inni specjaliści

Kolejnym i bardzo ważnym środowiskiem, w którym obracał się Bronisław ...

Chińscy socjaliści

W czasie, gdy Bronisław Piłsudski przebywał w Tokio, w Japonii ...

Nurt chrześcijański japońskiego socjalizmu

Piłsudski spotykał się także z socjalistami z nurtu chrześcijańskiego. Abe ...