Psi zaprzęg – Muzeum Józefa Piłsudskiego

Uroda życia

Bronisław Piłsudski w liście do młodszych braci pisanym z Rykowska 19 lutego 1888 roku, tak pisał:

„Kochani Janku i Kacperku,

(…) Dzisiaj opiszę ci (…), jak jeżdżą Gilacy. Mieszkają oni w lasach, gdzie nie ma tak jak u nas, dróg, a jedynie wąskie ścieżki. Już z tego można wyciągnąć wniosek, że nie mogą oni trzymać dużego bydła.

I rzeczywiście, jedynym zwierzęciem domowym, które im służy jest pies. Mają nawet specjalną rasę psa. To pies średniej wielkości, podobny do naszych pospolitych psów, z ostrym pyskiem i o małych, sterczących uszach. Latem te psy służą jako jedyni strażnicy domostw gospodarzy. Wszystkie są zawsze przywiązane, poza wyjątkiem suk z maleńkimi szczeniakami, które zamieszkują we wnętrzu jurty, czyli domu Gilaków. Zimą zaprzęga się je do długich i wąskich saneczek. Nie mają one żadnej uprzęży, ale przywiązują je linkami za szyję do jednej długiej liny, tak że idą gęsiego, jeden za drugim. Pierwszy z przodu pies jest bardzo ważny i wysoko ceniony (10 rubli). Podczas jazdy psy są bardzo ostre, i trzeba im ustępować z drogi, jeśli z naprzeciwka spotka się z jadącym Gilakiem. Miało miejsce kilka wypadków, kiedy psy rozerwały idące bydło, a nawet człowieka.

Karmią je rybami. Latem rzucają im śnięte ryby, a na zimę gromadzą oni zapasy suszonej na słońcu ryby, którą się tu nazywa jukola. Kiedy Gilak przyjeżdża do wsi, przywiązuje gdzieś psy i rozdaje im rybę. Psy mają straszne kły; nieustannie warczą i wyją; nasze psy boją się ich.

Jechać z nimi można z dużą szybkością, biegną 20 wiorst (ok. nieco więcej niż 20 km) na godzinę. Jeśli jadą w daleką drogę, albo ciągną ciężary, to zaprzęga się do sań po 12 i więcej psów. Na tutejszych drogach i przy tutejszych śniegach pies jest niezbędny i bardzo użyteczny. Zimą cała poczta z Syberii idzie na „nartach” – czyli na saniach z psim zaprzęgiem. Woźnica hamuje i kieruje psami, lecz nie przy pomocy lejc, ale językiem i hamulcem (czyli zaostrzoną pałką), to kajur (inaczej maszer – przewodnik psiego zaprzęgu – red.).

Na dzisiaj niech to wystarczy, a przy okazji napiszę więcej o tych ludziach.”